Mijn rouwproces is voor een groot stuk haar wens waarmaken om iets met haar verhaal te doen
Michèle Even raakte aan het RITCS bevriend met Emily, een jonge vrouw (27) die drie jaar geleden euthanasie kreeg wegens ondraaglijk psychisch lijden. Op de dag van het afscheid gaf Emily haar al haar teksten met de vraag: doe iets met mijn verhaal. Ze hoopte dat het anderen kon helpen. Het resultaat is er nu: de theatervoorstelling ‘Emily, such fun …’ waarin Michèle vertelt over de worsteling van Emily met haar problemen en pijn. Maar Michèle vertelt ook hoe confronterend, pijnlijk en hard het soms voor haar was. Het goede gevoel ook als je een steun kan zijn die het allemaal even wat draaglijker maakt. “Maar ik was vaak ook kwaad omdat ze me soms met mijn kop tegen de muur liet knallen.” Mantelzorg bij psychisch lijden is minder tastbaar dan bij fysiek lijden, maar wel even hard nodig. Michèle: “Het is ook gewoon: er zijn, luisteren, een hand op de schouder leggen.”
Emily en Michèle leerden elkaar kennen in de theateropleiding van het RITCS in Brussel. Michèle: “We zaten daar samen in een workshop en voelden al vlug een ontzettend goede klik. Ik kwam dan vaak op haar studio. Soms gingen we op café, maar grote groepen en publieke plaatsen? Daar voelde Emily zich niet zo goed. Onze vriendschap groeide tot een hechte band. Na een paar maanden vertelde ze me dat ze naar een psychiater ging en tegen het einde van het jaar kwam de boodschap: ‘Ik weet niet of ik mijn jaar ga afmaken’. In mei liet ze zich opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis – ‘voor efkes’, zei ze. Maar het was het begin van het grote kluwen.
In de steek gelaten
“Ik heb haar daar bezocht. Het ging er echt niet goed met haar. Ik vermoed dat ze daar een aantal nare ervaringen heeft gehad. Kort daarna kon ze naar een meer open ziekenhuis. Daar is ze af en aan zeven jaar gebleven.”
Mattias De Paep schreef mee aan de voorstelling en regisseert ook: “Uit de duizenden bladzijden teksten die ze schreef, leerde ik dat ze jaren gevochten heeft tegen wat in haar zat. Ze kreeg daar het gevoel: nu kan ik alles lossen. Dat was heel heftig en zwaar voor haar, maar ook voor de zorgverstrekkers. Die zagen het even niet meer zitten en vroegen een time-out.” Michèle: “Voor Emily klonk dat als: ik vlieg hier buiten. Jullie zeggen me nu dat jullie het zelf ook niet meer aankunnen. In die periode schreef ze een tiental brieven over hoe ze zich in de steek gelaten voelde.”
Michèle: “Maar de hoop waar ze een tijdje over sprak, slonk langzaam weg en maakte plaats voor wanhoop. En dan kreeg ik op een dag het telefoontje: ‘Kunnen we bellen? Ik wil je iets zeggen.’ De boodschap? Ze had een procedure voor euthanasie opgestart. Dat had ik helemaal niet voelen aankomen. Dat is hard als je vriendin zegt: ik wil er niet meer zijn. In augustus 2015 was alles klaar voor de euthanasie. Er was een warm afscheid van de familie en dan bleef ze achter met haar mama, ikzelf en nog twee vriendinnen. Toen de dokter binnenkwam, zei ze plots ‘nee’. Ze ervaarde die dag zoveel liefde rondom zich. In de rust na de vastlegging van de datum had ze bovendien twee weken lang geen crisissen meer gehad. En zo herleefde de hoop.”
“Niet lang. Een paar dagen later had ze al spijt. Ze startte een tweede traject op. Ondertussen zocht ze nog een opleiding als ervaringsdeskundige en engageerde ze zich in een paar groepen rond patiënten.” En toen kwam de documentaire van The Economist “24 & ready to die” waarin Emily haar situatie en haar wens voor euthanasie wegens ondraaglijk psychisch lijden uitlegt. In die periode haalde ook de euthanasie van Tine Nys de media. Met voor- en tegenstanders, een open brief van artsen en psychiaters. Resultaat? Haar artsen trokken zich terug. Michèle: “Toen is Emily beginnen rebelleren. Pas drie jaar later hebben artsen de euthanasie dan toch voltrokken.”
Is dat mantelzorg?
Als ik aan Michèle vraag wat dat hele traject met haar deed, wellen de tranen op. “Zo dicht staan bij iemand met zo’n traject? Dat heeft mijn leven een stuk veranderd. Het is heel heftig om dat mee te maken bij iemand die je zo graag ziet. Emily zei dat ze bij mij veel rust kon vinden. Ik wou dat ze zo dicht als mogelijk bij mij kwam als dat haar rust bracht. Tegelijk schermde ze me af van haar lijden – om mij te beschermen. Dat heb
ik pas achteraf goed beseft. Het heeft me veel tijd gekost om uiteindelijk te accepteren dat ze echt wou doodgaan. Want we bleven tussendoor plezier maken. Als we samen waren, deden we soms net of er helemaal niets aan de hand was. Ik was een van de weinige vriendinnen uit de tijd vóór de opname bij wie ze de ‘oude Emily’ bovenhaalde.”
“Ik weet niet of ik het al volledig geplaatst heb. Het lezen en herlezen van haar teksten heeft me wel geholpen. Mijn rouwproces was en is voor een groot stuk: haar wens om iets met haar verhaal te doen waarmaken.”
Mattias: “Het heeft ook mijn blik op het leven bijgestuurd. Ik kijk nu anders naar de dood. Op een of andere manier puur ik hier ook hoop uit. Niet uit haar tragische verhaal natuurlijk, maar het inzicht dat er vriendschappen bestaan die overeind blijven wat er ook gebeurt.”
Michèle en Mattias schrikken even omdat Similes hun verhaal koppelt aan mantelzorg. Ze waren verbaasd over het woord ‘mantelzorg’ omdat ze dat eerder associeerden met boodschappen doen, poetsen, koken, wassen… Terwijl het inderdaad ook gewoon aandacht, liefde en nabijheid geven kan zijn. Michèle: “Je moet er wel voor zorgen dat je jezelf daarbij niet vergeet. Je moet ook zelf met anderen over je ervaringen praten. In het begin wist ik niet waar ik terecht kon met mijn verhaal. Er waren zoveel mensen die dat wegwimpelden. Ik bleef er heel alleen mee. Pas recent heb ik ontdekt dat Similes in zo’n situatie veel voor je kan betekenen. Had ik jullie vijf jaar geleden al maar gekend.”
Verhaal in twee vormen
Michèle en Mattias hebben het verhaal van Emily – en van Emily en Michèle – in twee vormen gegoten.
De eerste is wat zij een ‘lezing’ noemen. Vergeet daarbij het idee van een (saaie) uiteenzetting, het is meer een theatermonoloog. Michèle vertelt over hun vriendschap, over hoe ze omgingen met het ondraaglijk psychisch lijden van Emily. Dat verhaal wisselt ze af met citaten uit gedichten, brieven, teksten en Messenger-conversaties. Emily vertelt daar over haar pijn, onvermogen, verdriet, frustraties en kwaadheid. Deze vorm is geschikt voor hogescholen, hulpverleners en ook voor Similes-avonden voor lotgenoten. Op de Familietrefdag 2020 keken enkele tientallen vrijwilligers naar de online versie.
De tweede versie is wat zij een echte ‘voorstelling’ noemen, die ze gaan opvoeren in culturele centra overal in Vlaanderen. Mattias: “Dat is met live muziek en veel beweging. Het is ook een opener aanpak die het publiek zelf meer laat invullen.” Die voorstelling staat nu op punt. In september en oktober komen er enkele try-outs. In 2022 volgen dan voorstellingen in heel Vlaanderen, in samenwerking met het Mechelse theatergezelschap ARSENAAL/LAZARUS.
Meer informatie vind je op de website: www.emilysuchfun.be. Wie een lezing wil boeken, neemt contact op met: michele.even@tgbarst.be. Op de website doen Michèle en Mattias een oproep voor getuigenissen van mensen die een traject in de geestelijke gezondheidszorg achter de rug hebben en van mensen die heel dicht bij zo iemand staan.
Similes plant alvast 2 theaterlezingen in voor naastbetrokkenen dit najaar
- VRIJDAG 8 OKTOBER @ STUK in Leuven
Van 19u30 tot 22u00
meer info over deze activiteit - ZATERDAG 11 DECEMBER @ De Brug in Brugge
van 14u00 tot 17u00
meer info over deze activiteit
Foto's: Andreas Van Esbroeck
