Door de vaardigheidstraining begrijp ik eindelijk wat er in het hoofd van mijn dochter omgaat.

In de hal van het knusse rijhuis van Brigit staat een grote reiskoffer. Ze is net terug van een reis naar Zuid-Afrika, waar dochter Michèle stage loopt in het kader van haar laatste jaar toegepaste jeugdcriminologie. Rond haar 21ste kreeg Michèle de diagnose borderline. Na een lange weg van opname, therapie, veel vallen en opstaan en samen zoeken naar rustpunten in een soms woelige moeder-dochterrelatie, was Brigit heel blij om haar dochter in Zuid-Afrika te horen zeggen dat ze gelukkig is. “Het was heel lang geleden dat ik dat woord nog eens gehoord had,” zegt Brigit. “Wetende van hoe ver we komen, betekent het extra veel voor mij.”

Meer dan gewone puberkuren

Michèle’s gevecht begint eigenlijk al veel vroeger: ze wordt geboren met een beperking aan het been. Dit heeft een grote impact op het leven van het fiere en dynamische meisje.

Brigit: “Ik heb altijd geprobeerd te focussen op Michèle’s mogelijkheden, op alle dingen die ze ondanks haar beperking wél kan. Dat neemt niet weg dat het van in het begin moeilijk is geweest voor haar. Ze startte al vrij vroeg met therapie om met haar beperking te leren omgaan. Verder was ze eigenlijk helemaal geen ‘moeilijk’ kind. Dat veranderde in de puberteit. Michèle vertelde me achteraf dat ze al op haar 16de of 17de het gevoel had dat er ‘iets’ mis was met haar. Ze had zelfs opgezocht wat dat dan zou kunnen zijn. Borderline kwam toen al in het vizier. Maar op die leeftijd stellen ze geen diagnose, omdat het ook gewoon puberaal gedrag kan zijn: zwart-wit denken, heel heftig reageren op dingen,...”

“Maar dan werd het toch erger, ze raakte precies niet uit die puberteit. Dat was een heel moeilijke periode, voor ons allebei. Verwijten over bepaald gedrag worden vaak ook op de moeder afgevuurd. Ik had zelf ook het vermoeden gehad dat er iets niet klopte, maar ik wilde haar niet te snel in een bepaald hokje duwen. Daarom gingen we samen met haar zus naar een infoavond in PZ Duffel. Een meisje dat daar opgenomen was met borderline deed haar verhaal. Michèle herkende zich daarin. Die getuigenis heeft bij haar toen wel wat in gang gezet, denk ik.”

Leren omgaan met heftige emoties

“Op school volgde Michèle op dat moment een richting die ze niet langer graag deed. Rond haar 21ste is ze gestopt en zei ze: ‘ik wil opgenomen worden, want ik kan niet meer’. Toen zijn we terug naar Duffel gegaan.

Haar psychiater had intussen bevestigd dat ze borderline had, de intake was vrij snel rond. Tijdens de infoavond had ik in het PZ een formulier zien liggen over een training ‘Omgaan met borderline’. Ik twijfelde niet en schreef me onmiddellijk in. Tot op vandaag ben ik nog altijd heel tevreden dat ik deze training volgde, want ik heb er erg veel bijgeleerd: grenzen stellen, zelfzorg, hoe reageren tijdens crisismomenten,..."

“Het concept ‘valideren’ is me erg bijgebleven. Dat is eigenlijk ‘erkennen wat je hebt’. Niet zeggen ‘je hebt dat, maar…’ Die maar is er teveel aan. Gewoon: ‘ik begrijp dat je het nu moeilijk hebt, punt’. De realiteit erkennen.”

“Het logo van de cursus is een doos eieren, omdat je soms op eieren loopt. Ik moest altijd uitkijken wat ik zei, altijd mijn woorden wikken en wegen. Als moeder ben je - om het oneerbiedig te zeggen - een beetje de ‘pispaal’. Je blijft je kind graag zien, en dat weet zij ook natuurlijk, maar ze moeten tegen iemand al hun emoties kunnen loslaten. Eén van de therapeuten drukte het zo uit: iemand met borderline zit op een berg van emoties, maar geraakt er niet onmiddellijk meer af. Dat is voor mij wel een helpend beeld. Als ze in die emoties zit, weet ik nu: ze zit weer op haar berg, en ik moet haar de tijd geven, haar even laten doen. Want als je er dan op blijft ingaan, maak je het alleen maar erger.”

Herkenning doet deugd

“Wat ik ook heel goed vond aan de training is de steun van de groep. Het is nu ongeveer drie of vier jaar geleden dat ik de training volgde en met sommige deelnemers heb ik nog altijd contact. De herkenning is soms zó groot. Iemand zegt bijvoorbeeld: ‘naar feestjes gaan, dat is een ramp!’ en de andere deelnemers weten meteen wat er bedoeld wordt. Personen met borderline zetten soms alles op stelten of kunnen zich echt onhebbelijk gedragen. Maar het doet dan deugd om te weten hoe dat komt, dat zo’n gedrag niet uit het niets komt. Het is geen excuus om alles toe te staan, maar je kan er dan wel op een andere manier naar kijken en mee omgaan.”

“Voor ik die training volgde, hadden we heel veel ruzie. Dit kwam vaak door onwetendheid. Ik snapte niet hoe iemand met borderline functioneert, hoe die emoties bij haar ‘ontregeld’ zijn. Op de duur was ik het echt beu. Je kan natuurlijk wel eens ruzie hebben, maar ik wilde ook een gewone, gezonde moeder-dochter-relatie. Dat lukte maar niet. Dankzij de training, veel oefenen en volhouden zetten we belangrijke stappen. Ik val nog dikwijls uit mijn rol, en leer nog altijd bij. In crisissituaties word je zodanig meegesleept. Dan is het toch de kunst om te zeggen: ‘stop, we gaan dat hier anders doen.’”

“Het is een heel groeiproces, en bij iedereen verloopt het anders. Maar die training heeft echt mijn ogen geopend. Ik leerde dingen over mezelf en over Michèle. Ik kan het echt aanraden aan iedereen die in aanraking komt met borderline. Ik blijf de begeleiders dankbaar. Zij spreken echt vanuit hun eigen ervaring op de afdeling, hoe zij met de stoornis omgaan en hoe het ook voor hen soms heel heftig is. Na de training reed ik soms wel geëmotioneerd naar huis, maar meestal toch met een positief gevoel. Het gevoel dat het ook anders kan, dat het kán lukken.”

De Ikea als bliksemafleider

Zelfzorg en rustpunten vinden zijn erg belangrijk in de omgang met borderline. Dat hebben zowel Brigit als Michèle gaandeweg geleerd. De zoektocht naar wederzijds begrip en houvast in woelige tijden bracht hen soms op verrassende plekken:

“Wat ons heel erg helpt, en dat klinkt nu misschien een beetje raar, is een tripje naar de IKEA. Als Michèle zich niet goed voelt of het gaat tussen ons even niet, dan nemen we daar onze toevlucht. We lopen wat rond tussen allemaal leuke spullen. We eten samen iets, en dan hebben we meestal toch een gesprek. Achteraf gaat het vaak weer beter.”

“Muziek heeft hetzelfde effect. Ik ben zelf een enorme muziekliefhebber en concertganger. Zo herinner ik me een geweldig concert van Selah Sue. We zijn allebei fan, ook omdat ze zo open is over haar eigen kwetsbaarheid en moeite doet om het taboe te doorbreken. Op een gegeven moment, toen Michelle zich niet zo goed voelde, had ik tickets gekocht voor de Radio 1-sessies met Selah Sue. Dat was een hele mooie avond, we hebben zelfs samen staan dansen.”

Op verhaal komen bij anderen

“Een goed netwerk hebben waar je op kunt terugvallen, is ook heel belangrijk. Dat hoeft daarom niet groot te zijn, als je maar enkele mensen hebt waar je terecht kan. Ik werd goed omringd door haar grote zus, familie en vrienden. Zo had ik ook veel steun van enkele collega’s, als ik vol verdriet op mijn werk kwam stonden ze altijd klaar om te luisteren. Uiteraard waren er altijd mensen die vroegen: ‘wat heeft ze en kan ze niet normaal doen?’. Dan zei ik gewoon: ‘nee, ze heeft het nu even moeilijk’’. Maar het is wel belangrijk dat er een paar mensen zijn aan wie je je verhaal kan doen zonder dat er geoordeeld wordt.”

“Als ik er met andere mensen over praat, spreek ik eigenlijk ook liever niet over ‘borderline’. Het is zo’n beladen term, met nog altijd een heel negatieve - en soms ronduit foute - connotaties. In Duffel gebruikte men het woord ‘emotieregulatiestoornis’. Daar kan ik me veel beter in vinden. Want het draait echt om die emoties en de heftige beleving ervan.”

Momenten van geluk

Dat het een lange en moeilijke weg is geweest, kan Brigit niet ontkennen. Toch beseft ze dat ze, samen met Michèle, een positieve draai aan hun verhaal heeft kunnen geven. En ook de toekomst ziet ze met vertrouwen tegemoet:

“Michèle zit nu in haar laatste jaar orthopedagogie, in de afstudeerrichting toegepaste jeugdcriminologie. Ze doet het graag en haalt echt mooie resultaten. Na haar stage en de bachelorproef kan ze haar studie afronden en aan een volgend hoofdstuk beginnen. Ik bewonder haar echt voor de kracht die ze altijd heeft gevonden om toch stappen te zetten. Ik hielp haar vaak om samen een stap te zetten, maar zij nam daarbij het initiatief. Ondanks moeilijkheden en beperkingen zet ze altijd door en probeert ze haar leven te leiden. Er zijn momenten in het verleden geweest dat ik dacht dat ik ze kwijt was, maar ik ben nu enorm blij dat dat niet zo is.”

“Ik vermoed dat Michèle altijd wel gevoelig zal blijven, maar dat accepteer ik. Zolang ze haar emoties kan plaatsen, geloof ik dat ze haar weg zal vinden en de uitdagingen van het leven - die iedereen vroeg of laat tegenkomt - het hoofd zal kunnen bieden. Als ik zie hoe goed ze zich nu voelt in Zuid-Afrika… Zo’n momenten wens ik haar nog vaker toe in de toekomst. Maar ik ben nu al enorm trots op haar, want ze is van ver gekomen. Net zoals ze als kleuter met één been leerde fietsen en evenwicht zoeken, zoekt ze nu haar weg in het leven, mét borderline.”