Moederziel alleen
Ik ontmoet Agnès tijdens een digitaal lotgenotencontact van Similes. Het is wennen aan die nieuwe manier om in gesprek te gaan met mekaar, maar Agnès relativeert. Ruim twintig jaar geleden kwam zij bij onze vereniging terecht via een chatbox. Daarna volgden fysieke ontmoetingen.
Agnès vertelt hoe alleen ze er voor stond in die tijd. Toen haar zoon 17 was, begon hij ongebreideld te fantaseren. Dat mondde uit in paranoia. Zo verdacht hij Agnès ervan dat ze zijn eten vergiftigde. Propere was kwam meteen weer in de wasmachine terecht … want met gif behandeld. Tegelijk zorgde hij steeds minder goed voor zichzelf. Hij stonk uren in het rond, morste overal alcohol en tabak. Zijn luide muziek, de wanorde overal in huis: ook voor zijn zussen was het een vreselijke tijd.
De oudste dochter ging op kot. Zij zag niet echt hoe erg het werd. De echtgenoot van Agnès werkte overdag buitenshuis en had daardoor ook minder voeling met de situatie. Hij minimaliseerde wat voor Agnès steeds grotere proporties aannam. Haar zoon verweet haar dat ze, net als de rest van haar generatie, niets had gedaan om iets te veranderen aan het slechte onderwijssysteem en de kapitalistische samenleving. Hij zag haar omgeven door een paars licht en doordrongen van een zwavelgeur … als een duivel. Hij begon haar letterlijk te schaduwen. Draaide zij zich om in de keuken, dan draaide hij mee. Hij had in zijn broekzak voortdurend zijn hand op een aardappelmesje. De jongste dochter vertrok naar school met de reële angst dat mama iets kon overkomen.
Agnès kon haar zoon er niet toe bewegen om hulp te zoeken. Ze ving zelf ook bot bij de vele instanties die ze aansprak: CLB (toen nog PMS), huisarts, politie, sociale dienst, psychiatrische instelling, … Iemand die schizofreen is (die diagnose zou later vallen) kan enige tijd ‘spelen’ dat er niets aan de hand is. Lang genoeg om een dokter of vrederechter of andere ‘expert’ om de tuin te leiden. De gevolgen kunnen verstrekkend zijn. Iemand met symptomen van schizofrenie kan tot zelfdoding gedreven worden. De veiligheid van naasten is niet altijd gegarandeerd.
Pogingen om haar zoon gedwongen te laten opnemen, mislukten. De zoon van Agnès leidde gedurende jaren een zwerversbestaan. Hij kwam in gevaarlijke situaties terecht. Hierdoor belandde hij finaal eerder in een algemeen ziekenhuis dan in een psychiatrische voorziening.
Agnès had weinig tot geen mogelijkheden om haar volwassen kind te beschermen tegen zichzelf. In het kader van de wet op de patiëntenrechten werd de wil van haar zoon als heilig beschouwd, ook al had hij overduidelijk hulp nodig. Op haar vraag naar hulp kwam het verwijt vaak als een boemerang terug. Had zij als moeder gefaald in haar opvoeding?
En zo ervaarde ik dat je ook tijdens digitaal overleg een speld kan horen vallen in een groep. Er is in die 20 jaar veel ten goede veranderd in de psychiatrie. Maar vandaag voelen ouders zich vaak even machteloos, slecht begrepen en onvoldoende omringd als pakweg 20 jaar geleden. Als moeder is het soms levenslang hopen dat de zwerver steeds opnieuw de weg vindt naar huis, en dat de rest van het gezin de draad van het eigen leven steeds weer veerkrachtig opneemt.
Liefs, Lotte
